مرحله ی 2 : مرحله ی تبلیغ و شناسناندن مذهب

امام شافعی رحمه الله تعالی شخصا به انتشار مذهبش پرداخت واصول و روشش در استدلال و استنباط را خود پایه گذاری کرد . کتاب الرساله اول و دوم را تدوین نمود و سعی وافری خصوصا در اواخر عمرش در انتقال دانش به شاگردانش مبذول داشت . ایشان همیشه مشغول بحث و تالیف و تعلیم بود و خداوند متعال شاگردانی را برایش قرار داد که امر ابلاغ علمش را به عهده گیرند و در حقیقت این شاگردان نقش بسیار مهمی در انتشار و حفظ مذهبش بر عهده داشتند .

شاگردان و ناشرین علم امام شافعی رحمه الله

الف- شاگردانش در مکه

-     ابوبکر عبدالله بن زبیر بن عیسی الحمیدی القرشی ، از همراهان و دوستان امام در سفر به مصر بود و از شیوخ شافعی هم کسب فیض نمود . یعقوب بن سفیان می گوید : خیرخواه تر از او برای اسلام و مسلمین ندیده ام . امام بخاری در صحیحش از او روایت کرده است و مسند مشهوری دارد . درمکه در سال 219 و بنا به قولی 220 به دیار باقی شتافت . ( طبقات الفقهاء للشیرازی 99 و 100 ، طبقات الشافعیه الکبری 140-143 ، طبقات الشافعیه لابن قاضی شهبه 1/ 66 ، تذکره الحفاظ 2 / 413 ، العقد الثمین 5 / 160

-     ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن عباس بن عثمان بن شافع المطلبی که پسر عموی شافعی بود ، از امام شافعی روایت دارد و ابن ماجه در سننش و احمد بن سیار مروزی و ابوبکر بن ابی عاصم و بقی بن مخلد و مطین و .. از او روایت کرده اند . ایشان مذهب امام شافعی در بین مردم منتشر می کرد و دار قطنی در موردش می گوید : ثقه است . در سال 238 هـ و به قولی 237 هـ وفات یافت . ( طبقات الشافعیه الکبری 2 / 80 ، الجرح و التعدیل 2/ 129 وتهذیب الکمال 2/ 175 )

-     ابوالولید موسی بن ابی الجارود : ایشان راوی کتاب الامالی از امام شافعی است . ترمذی از ایشان روایت کرده است . دار قطنی در موردش می گوید : از شافعی احادیث زیادی را روایت کرده است و در مکه بنابر مذهب شافعی فتوا می داد .. . ( طبقات الفقهاء للشیرازی 100، طبقات الشافعیه الکبری للسبکی 161-162 ..)

ب- شاگردانش در عراق

-     احمد بن حنبل : زندگینامه ایشان مشهور و معروف است اما مقداری از ایشان می گوییم ، ایشان امام مذهب حنبلی و امیر المومنین در حدیث بوده اند . حسن بن محمد بن صباح زعفرانی می گوید : هیچ  کلمه ای بر امام شافعی نمی خواندم مگر اینکه امام احمد آنجا حاضر بود و هرگاه به مجلس امام شافعی می رفتم احمد را در آنجا می یافتم .. ( طبقات الفقهاء للشیرازی 100 ، طبقات الشافعیه الکبری 27-63 ..)

-     حسن بن محمد بن حسین صباح زعفرانی ، ایشان منسوب به زعفرانه روستایی در نزدیکی بغداد هستند و امام در لغت بود . ابن حبان در الثقات می گوید : از امام شافعی روایت کرده است .. ( طبقات الفقهاء للشیرازی 100 ، طبقات الشافعیه الکبری 114-117.)

-     حسین بن علی الکرابیسی ، فقه را از امام شافعی یاد گرفت و ایشان قبلا بر مذهب اهل رای بوده است . شیخ ابواسحاق می گوید : ایشان متکلم و عارف به حدیث بوده است و در زمینه اصول و فروع فقه تالیفات زیادی دارد . ایشان در سال 245 هـ وفات یافتند . ( وفیات الاعیان 1 / 145 و...)

-     ابراهیم بن خالد البغدادی الفقیه العلامه . فقه را از امام شافعی و غیره اخذ کرد . خطیب بغدادی می گوید : ایشان یکی از ثقات مورد اعتماد و از ائمه اعلام در دین بوده است و در احکام کتاب هایی دارد که بین حدیث و فقه جمع کرده است ..( التاریخ الصغیر 2 / 372 ، الجرح و التعدیل 2 / 97 – 98 ...)

ج- شاگردانش در مصر

-     ابویعقوب البویطی از روستای بویط مصر ، ایشان از بزرگترین شاگردان امام شافعی در مصر بوده است امامی بزرگوار عابدی زاهد فقیهی بزرگ و مناظره کننده ای چیره دست ، کوهی از علم بود که در محضر امام شافعی اخذ فقه نمود . یکی از کتاب هایش المختصر است که از کلام شافعی برگرفته است ( طبقات الفقها للشیرازی 98، طبقات الشافعیه الکبری 162-170 و..)

-     المزنی : ایشان یاری دهنده ی مذهب ، کوهی از علم و استدلال کننده ای قوی بوده اند ، امام شافعی در موردش می گوید : اگر با شیطان مناظره کند او را شکست می دهد ، ایشان زاهد ، با تقوا و بی رغبت به دنیا بوده اند ، امام شافعی رحمه الله می گوید : مزنی ناصر مذهب من است . کتاب های زیادی را تالیف نمود از جمله : الجامع الکبیر و الجامع الصغیر ، المختصر ، المنثور ، المسائل المعتبره ، الترغیب فی العلم ، الوثائق ، العقارب ، و نهایة المختصر . علمای زیادی از خراسان و عراق و شام کتاب المختصر مزنی را بگونه ای مورد استقبال قرار دادند که مشهور بود وقتی زن به خانه ی شوهر می رفت بایستی کتاب مختصر مزنی در ضمن جهزیه اش قرار می داشت ..( طبقات الفقها للشیرازی 97، طبقات الشافعیه الکبری للسبکی 93-109 و..)

-     الربیع ابومحمد ، موذن مسجد جامع فسطاط مصر بود ، امام شافعی ایشان را بسیار دوست می داشت ایشان راوی کتب امام شافعی است و اصحاب امام شافعی اجماع دارند که معتمدترین راوی کتاب های شافعی رفیق و خادمش ربیع بن سلیمان مرادی است .( طبقات الفقهاء للشیرازی 98 ، ...)

-     ابن عبدالحکم متولد سال 182هـ ، وقتی امام شافعی به مصر آمد ایشان نزدش آمدند و یکی از علمای بزرگوار و از شیوخ مالکیه در مصر بود .. ( طبقات الفقهاء للشیرازی 99، ..)

-         ابوحفص حرمله بن یحیی ایشان امامی رفیع الشان بود حافظ حدیث بود و المبسوط و المختصر را تصنیف کرد .

-     ابوموسی یونس بن عبدالاعلی الامام الکبیر ، در سال 170 متولد شد ، از امام شافعی روایت است که گفت : در مصر عاقلتر از یونس بن عبد الاعلی ندیده ام .

منبع : التدریب فی الفقه الشافعی ، تالیف الامام الفقیه الکبیر سراج الدین البلقینی الشافعی ، دارالقبلتین ، المملکه السعودیه ، چاپ 1433هـ ، ج 1 ، صص 12-17.

ترجمه : کمیته ی ترجمه مدرسه ی دینی سلطان العلما قشم - طولا